منظور از پاسخگو بودن دين اسلام آن است كه اين دين در پرتو برخورداري از جامعيّت و كمال مي‏ تواند به همه نيازهاي جسمي و روحي و مادي و معنوي او پاسخ دهد و سعادت‏ دنيايي و آخرتي او را تأمين كند. برخي آياتي كه اين جامعيت را بيان مي‏ كنند، به قرار زير هستند:«وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَاناً لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ؛ و اين كتاب را كه بيانگر همه چيز است بر تو نازل كرديم.» (نحل،آیه 9 - 8) و «مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِن شَيْ‏ءٍ؛ ما در اين كتاب از (توضيح) چيزي فروگذار نكرده‏ ايم».(انعام،آیه38) و «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ الْإِسْلاَمَ دِيناً؛ امروز دين شما را براي شما كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و دين اسلام را براي ‏شما پسنديدم».(مائده،آیه3) اكمال دين و اتمام نعمت در آيه اخير يعني تحقق هدف نهايي و تماميّت دين اسلام ‏به معناي رسيدنش به آن مرتبه ‏اي كه به خارج از خود هيچ نيازي ندارد. اميرالمؤمنان(ع) فرمود:«اَمْ اَنْزَلَ اللَّهُ ديناً ناقِصاً فَاسْتَعانَ بِهِمْ عَلي‏ اِتْمامَهِ،اَمْ كانُوا شُرَكاءَ لَه، فَلَهُمْ اَنْ يَقُولُوا وَ عَلَيْهِ اَن‏يَرْضي؟اَمْ اَنْزَلَ ديناً تاماً فَقَصَّرَ عَنْ تَبْليغِهِ وَ اَدائِهِ وَ اللَّه سُبْحانَهُ يَقُولُ: (ما فَرَّطْنا في الْكِتابِ مِن‏شَي‏ءٍ) وَ فيهِ تِبَياناً لِكُلِ شَي‏ءٍ؛ آيا خداوند دين ناقصي را فرو فرستاده، تا بر اتمام آن از ديگران ياري جويد، يا آنان در تكميلش‏ با خدا شريك باشند كه هر چه بگويند، خداوند بر آن راضي باشد؟ يا خداوند دين كاملي‏ فرستاده، اما پيامبر(ص) در تبليغ و بيان آن كوتاهي كرده است؟! در حالي كه خداوند مي ‏فرمايد: «ما در اين كتاب چيزي فرو گذار نكرديم و در آن بيان همه چيز هست».(77)
علاوه بر دلايل نقلي، دلايل عقلي نيز گواه بر اين مدعاست. با اين بيان كه خداوند دين‏ پيامبر(ص)را دين خاتم معرفي كرده است. خاتميّت دين و عدم ارسال پيامبر يا پيامبراني ‏ديگر در صورتي صحيح است كه آيين رسول اكرم(ص) جامع و كامل بوده و خداوند به ‏وسيله آن حجّت را بر بندگان تمام كرده باشد، وگرنه نيامدن دين جامع‏ تر نقض غرض خواهد بود كه به ساحت قدس الهي راه ندارد.
تقرير ديگر برهان عقلي بر پاسخگو بودن دين، همان تقريري است كه اثبات كننده اصل‏ دين است؛ بدين بيان كه خداوند براي هدايت و سعادت بشر پيامبراني فرستاده است كه‏ مقتضاي حكمت و لطف اوست. برنامه هدايتي او در قلمرو دين خاتم بايد به گونه‏ اي باشد كه ‏بشر را به هدايت و كمال برساند و در صورت ناقص بودن محتواي برنامه، بشر به هدايت و كمال مطلوب نخواهد رسيد، و اين نقض غرض و خلاف حكمت و لطف الهي است.
با استناد به دلايل ياد شده و دلايل و شواهد بسيار ديگر و نيز با توجه به اين نكته كه در نگرش ديني، عقل و احكام عقلي از قلمرو دين خارج نيست.(78) اسلام توان پاسخگويي به همه‏نيازهاي مادي و معنوي و نيز دنيايي و آخرتي بشر را تا قيامت دارد. چگونگي و ابزار و راهكارهاي آن، موضوعي ديگر است كه در جاي خود بدان مي ‏پردازيم.
بنابراين، با توجه به جامعيت و خاتميت اسلام، مي‏ توان گفت كه اسلام در جهت ‏گيري ‏ها و اهداف مقدسش، توسعه عادلانه زندگي بشر و پيشرفت همه‏ جانبه مادي و معنوي‏ اش را مد نظر قرار داده است.

جمع‏ بندي‏ ونتیجه گیری
- اسلام ديني جامع، كامل و پايان بخش همه اديان الهي است.
- لازمه جامعيت و كمال دين، پاسخگو بودن آن به همه نيازهاي بشر است.
- لازمه اعتقاد به خاتميّت دين اسلام، اعتقاد به پاسخگو بودن آن است.
- با توجه به جامعيت و خاتميت اسلام، جهت‏ گيري اسلام، توسعه عادلانه و پيشرفت‏ همه‏ جانبه زندگي بشر است./ح
 

---------------------------------------------------
پی نوشت:

77) نهج ‏البلاغه، خ 18.
78) در نگرش دين اسلام، عقل در جايگاه (رسول باطني) در كنار (رسول ظاهري) ايفاي نقش نموده و هم رديف دو منبع نقلي(كتاب و سنت) به صورت مستقل يا مكّمل در استنباط احكام شرع قرار دارد.

منبع : http://serajnet.org/