دعای مکارم الاخلاق یکی از دعاهای موجود در صحیفه‌ی سجادیه است و به عنوان دعای بیستم این صحیفه شناخته می‌شود. به این ترتیب لازم به توضیح نیست که دعای مکارم الاخلاق را به امام سجاد (علیه السلام) نسبت داده‌اند.

در دعای مکارم الاخلاق شاهد وجود 22 بخش مجزا هستیم که تمام آنها با درود بر محمد و آل محمد آغاز می‌شود. در هر کدام از این 22 بخش به یکی از صفات نیک یا بد اخلاقی اشاره می‌گردد و به نحوی پیشنهاد می‌شود که انجام یا عدم انجام آنها مورد توجه افراد مومن معتقد قرار گیرد. از آن جهت که در دعای مکارم الاخلاق بیش از هر چیز به مفاهیم اخلاقی اشاره شده است، این دعا را با نام مذکور می‌شناسیم.

ویژگی‌های دعای مکارم الاخلاق

عده‌ای از محققان شیعه معتقدند که دعای مکارم الاخلاق برخلاف بسیاری از ادعیه مشابه از جنبه‌های اجتماعی پررنگ‌تری برخوردار است. در بسیاری از ادعیه تنها به جنبه‌های فردی عبادت پرداخته می‌شود و هدف اصلی از خواندن آنها طلب بخشش از گناهان انجام شده و نزدیک‌تر شدن به خدا است. 

حال آن که در دعای مکارم الاخلاق جنبه‌های اجتماعی عبادت نیز در نظر گرفته شده است. شاید به این دلیل که یکی از اهداف مهم ادعیه تهذیب نفس و پاک کردن درون انسان است. امری که باید پیامدهای آن را بیش از درون انسان در محیط جامعه و در ارتباط با سایر انسان‌ها تشخیص  داد.

مفسران دعای مکارم الاخلاق هدفمند بودن جهان و بیهوده آفریده نشدن انسان را یکی از نکات مهم مطرح شده در این دعا می‌دانند. همچنین در دعای مکارم الاخلاق از مسلمانان خواسته می‌شود که به دارایی و جایگاه دیگران نگاه حسرت آلود و حسد آمیز نداشته باشند. همچنین خصلت‌هایی نظیر پرهیز از غرور و خلوص در عبادت نیز از دیگر نکاتی هستند که در دعای مکارم الاخلاق به آنها اشاره می‌شود.

مفاهیم دعای مکارم الاخلاق

همان‌گونه که به آن اشاره شد، در دعای مکارم الاخلاق شاهد اهمیت دادن به جنبه‌های اجتماعی اخلاق و عبادت هستیم. تعدادی از مفاهیم و مضامینی که که در همین زمینه قابل اشاره بوده و در این دعا قابل مشاهده هستند را می‌توانید در ادامه‌ی متن پیش رو به شکل فهرست‌وار مشاهده نمایید.

در دعای مکارم الاخلاق لزوم تبدیل حسد به مودت مطرح شده است.

در دعای مکارم الاخلاق لزوم ترک عیب‌جویی از دیگران و عیب زدایی ازخود مطرح شده است.

در دعای مکارم الاخلاق نفی قدرت طلبی و برتری جویی و تجاوز به حقوق دیگران مطرح شده است.

در دعای مکارم الاخلاق لزوم رعایت ادب اجتماعی و اخلاق عمومی در کنار پرهیز از اسراف‌ مطرح شده است.

در دعای مکارم الاخلاق به لزوم دادن پاسخ خوب در برابر کار بد اشاره شده است.

در دعای مکارم الاخلاق لزوم توجه به مسئولیت‌پذیری و مدیریت اصولی مورد توجه قرار گرفته است.

در دعای مکارم الاخلاق اهمیت تبدیل دشمنی نزدیکان به دوستی مطرح شده است.

در دعای مکارم الاخلاق به لزوم رفع بدگمانی و بی‌اعتمادی دیگران به خود در کنار اهمیت همکاری با دیگران و خدمت به جامعه و معاشرت مناسب و خوش رفتاری با آنها اشاره شده است.

در دعای مکارم الاخلاق به لزوم ایجاد آرامش و مبارزه با خشونت در کنار توجه به کرامت و حیثیت انسان‌ها و همچنین اهمیت مسئولیت‌پذیری و مدیریت مناسب و اصولی اشاره شده است.

در دعای مکارم الاخلاق به لزوم مقابله با ظلم و اهمیت هدایت مردم و فضایلی نظیر دوستی و مدارا و محبت اشاره شده است.

علاوه بر موارد یاد شده می‌توان در این دعا مفاهیم و مضامین مشابه دیگری را هم که به جنبه‌های اجتماعی عبادت مرتبط هستند مشاهده کرد.

منبع: سایت ستاره