دعای فرج، دعایی است که با عبارت «إلهی عَظُمَ البَلاء» آغاز می‌شود و شیعیان آن را برای رهایی از گرفتاری‌ها می‌خوانند. این دعا در مفاتیح الجنان به نقل از کتاب بلدالامین کفعمی نقل شده و از لحاظ سند، به معصوم اتصال ندارد. گفته‌اند که این دعا تعلیم امام زمان به محمد بن احمد بن ابی‌لیث در خواب بوده که از ترس کشته‌شدن به کاظمین پناهنده شده بود.
نزد شیعیان، دعای «أللهمَّ کُن لِولیکَ الحجة بنِ الحَسن» که دعایی برای سلامت امام زمان (ع) است نیز به دعای فرج مشهور است.
محتویات
سند دعا
در کتاب وسائل الشیعه و دیگر کتب حدیث این دعا به نقل از جمال الاسبوع سید بن طاووس[۱] به عنوان تعقیب نماز امام زمان آمده است ولی سندی که آن را به معصوم متصل کند، ندارد.[۲]در کتاب المزار الکبیر ابن مشهدی هم در آداب سرداب امام زمان زیارتی نقل شده و بعد از آن دو رکعت نماز زیارت و بعد این دعا نقل شده است.[۳] در مصباح کفعمی این دعا تعلیم امام عصربه مردی زندانی شمرده شده که با خواندن آن از زندان نجات یافت.[۴] امین الاسلام طبرسی در کتاب "کنوز النجاح" این دعا را تعلیم امام زمان به محمد بن احمد بن ابی لیث در خواب بر شمرده که از ترس به مقابر قریش (کاظمین) پناه برده بود و به برکت این دعا نجات یافت.[۵] مفاتیح الجنان، این دعا را در اعمال شب بیست و سوّم ماه رمضان از کتاب هدیة الزائر نقل کرده است.
در هیچکدام از این منابع این دعا با سند متصل به معصوم متصل نبوده و از لحاظ سند ضعیف است.
شأن صدور
امین الاسلام فضل بن حسن طبرسی در کتاب «کنوز النجاح» گفته است: دعای فرج دعایی است که امام مهدی (عج) به اباالحسن محمد بن احمد بن ابی لیث در شهر بغداد که از ترس کشته شدن به مقابر قریش (کاظمین) پناه برده بود تعلیم داد و أبو الحسن به برکت این دعا از کشته شدن نجات پیدا کرد.
مضمون دعا
این دعا از سه بخش تشکیل شده است: در بخش اول به آزمایش بزرگی که مردم در زمان غیبت به آن مبتلا گشتند اشاره شده است. در بخش دوم بعد از درود بر پیامبر(ص) و اهل بیت عصمت و طهارت، به لزوم فرمان‌برداری مؤمنان از آن بزرگواران به سبب جایگاه والایی که دارند می‌پردازد. در بخش پایانی دعا از خداوند می خواهیم به سبب حقوق و منزلتی که معصومان(ع) بر ما دارند امور ما را کفایت نموده و ما را یاری نمایند.
سایر دعاهای فرج
واژه «فَرَج»، در لغت به معنای «رهایی از غم و اندوه و گشایش» است.[۶] در کتاب‌های روایی که دعاها و اعمالی برای حصول فَرَج و گشایش امور ذکر شده، با توجه به همین معنای لغوی آن است. علامه مجلسی در جلد ۹۵ بحارالانوارتحت عنوان «باب ادعیة الفرج» ۳۹ دعا در این‌باره نقل کرده است.
در بین ایرانیان دعای «اَللّهُمَّ کُنْ لِوَلِیکَ الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ...» که دعا برای سلامتی امام زمان است نیز به دعای فرج مشهور است.
متن و ترجمه دعا
| متن | ترجمه |
| إِلَهِی عَظُمَ الْبَلاءُ وَ بَرِحَ الْخَفَاءُ وَ انْکشَفَ الْغِطَاءُ
وَ انْقَطَعَ الرَّجَاءُ وَ ضَاقَتِ الْأَرْضُ وَ مُنِعَتِ السَّمَاءُ وَ أَنْتَ الْمُسْتَعَانُ وَ إِلَیک الْمُشْتَکی وَ عَلَیک الْمُعَوَّلُ فِی الشِّدَّةِ وَ الرَّخَاءِ اَللَّــهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ أُولِی الْأَمْرِ الَّذِینَ فَرَضْتَ عَلَینَا طَاعَتَهُمْ وَ عَرَّفْتَنَا بِذَلِک مَنْزِلَتَهُمْ فَفَرِّجْ عَنَّا بِحَقِّهِمْ فَرَجا عَاجِلا قَرِیبا کلَمْحِ الْبَصَرِ أَوْ هُوَ أَقْرَبُ یا مُحَمَّدُ یا عَلِی یا عَلِی یا مُحَمَّدُ اِکفِیانِی فَإِنَّکمَا کافِیانِ وَ انْصُرَانِی فَإِنَّکمَا نَاصِرَانِ یا مَوْلانَا یا صَاحِبَ الزَّمَانِ اَلْغَوْثَ الْغَوْثَ الْغَوْثَ أَدْرِکنِی أَدْرِکنِی أَدْرِکنِی السَّاعَةَ السَّاعَةَ السَّاعَةَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ الْعَجَلَ یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّاهِرِینَ
|
خدایا بزرگ شد بلا و گرفتاری و آشكار شد راز پنهانی
و پرده از روی كار برافتاد و زمین (بر ما) تنگ شد و آسمان خودداری كرد و تو یاری دهنده ای،و بدرگاه تو آوریم پروردگارا شِكوه را، و بر تو اعتماد كنیم در سختی و آسانی خدایا درود فرست بر محمد و آل او آن بزرگانی كه واجب كردی بر ما فرمانبرداریشان را و بدینوسیله منزلت و مقامشان را به ما شناساندی به حق ایشان به ما گشایشی ده فوری و نزدیك مانند چشم بر هم زدن یا نزدیكتر ای محمد ای علی ای علی ای محمد یاریم دهید كه به حقیقت شمائید یاور من و كفایتم كنید كه براستی شمائید كفایت كننده من ای مولای من ای صاحب الزمان به فریادم برس به فریادم برس به فریادم برس مرادریاب، مرا دریاب، مرادریاب همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت الان، الان، الان ای خدا ای مهربانترین مهربانان به حق محمد و آل پاكیزه‌اش |
پانویس
- پرش به بالا↑ ص۲۸۰- ۲۸۱.
- پرش به بالا↑ وسایل الشیعه، ج۷، ص۴۳۵
- پرش به بالا↑ المزار الکبیر، ص۵۹۰.
- پرش به بالا↑ مصباح کفعمی، ص۱۷۶.
- پرش به بالا↑ بحارالانوار، ج۵۳، ص۲۷۵.
- پرش به بالا↑ ابن منظور، لسان العرب، ج2، ص343 ذیل واژه الفرج .
منابع
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، نشر دار صادر، بیروت، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- ابن مشهدی، المزار الکبیر، قم، نشر القیوم، ۱۴۱۹ق.
- کفعمی، مصباح، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۳ق.
- مجلسی، بحار الانوار، بیروت، الوفا، ۱۴۰۴ق.
- سید ابن طاووس، رضی الدین علی، جمال الأسبوع بکمال العمل المشروع، دار الرضی، قم، چاپ اول، بی‌تا.
